Piet Warnes

De Stichting Pardes heeft in samenwerking met de uitgeverij Adveniat een nieuwe editie verzorgd van het boekje Avinoe dat in de tachtiger jaren verscheen en sinds lang niet meer verkrijgbaar was.
Het is een geheel herziene en opnieuw vormgegeven uitgave. Aanleiding was de 'nieuwe' tekst van het Onze Vader zoals die door de bisschoppen van Vlaanderen en Nederland is vastgesteld. De meest opvallende verandering daarin dat de 'bekoring' is veranderd in 'beproeving', waar in Protestantse kring nog altijd 'verzoeking' wordt gezegd. Het meest oecumenische gebed dat er is, heeft in onze taal dus nog altijd geen echt oecumenische tekst. Dat is zonder meer jammer. Ik weet niet of ik iets gemist heb, maar er is, denk ik, geen oecumenisch overleg geweest over deze tekst. Een gemiste kans.
Dat neemt niet weg dat deze nieuwe uitgave zeer de moeite waard is. Overtuigend wordt aangegeven dat het gebed dat Jezus ons leerde een gebed is dat geheel in de joodse traditie past. Marcel Poorthuis (hoogleraar 'Dialoog tussen de godsdiensten' aan de Tilburgse Faculteit voor Katholieke Theologie) onderzoekt in hoofdstuk I het joodse bidden. Zowel het formulier- als het spontane gebed. De Rabbijnse litteratuur wordt daarbij vaak geraadpleegd en geciteerd. Dat geldt trouwens voor het hele boek. Dat heeft tot gevolg dat het niet alleen wetenschappelijke dimensies heeft maar ook 'stichtelijke'.
In het tweede hoofdstuk bespreekt Poorthuis enkele Joodse gebeden, zoals het Achttiengebed (het Amida) en het Kaddisjgebed. Met het laatste is het woordgebruik in het Onze Vader het meest verwant. Hij acht het niet onmogelijk dat in vroegchristelijke gemeente het lange Achttiengebed van de synagoge vervangen is door het Onze Vader. De tekst van het Onze Vader is op verschillende manieren overgeleverd. Vergelijk maar eens de tekst Mattheus 6:9-13 met Lucas 11:2-4.
Die vergelijking wordt in hoofdstuk III en IV gedaan door Theo de Kruijf . Hij was hoogleraar Exegese aan de KThU. Hij overleed in 2014, zijn gedachtenis zij tot zegen. Hij voegt aan de vergelijking ook de tekst uit de Didachè (een vroegchristelijk geschrift) toe. Hij behandelt eerst de context van de drie versies. om vervolgens de vergelijking te maken. Heel interessante kost. De evangelisten 'hebben door de verschillen in hun tekst, een inzicht gegeven in de zorg en de 'vrijheid' waarmee de vroegste gemeente de woorden van haar Heer Jezus Christus heeft doorgegeven aan de volgelingen van komende generaties.' (blz 107).
In hoofdstuk V onderzoekt Poorthuis de verschillende thema's van dit gebed. Goed om te lezen en aan het denken gezet te worden over wat je eigenlijk bidt met de woorden van dit gebed,want als je het zo vaak bidt wordt het gauw gedachteloos. Ik heb het met toenemende spanning gelezen uitziende naar de reden om de 'bekoring' en de 'verzoeking' te laten vallen ter wille van de 'beproeving'. En dat werd toch een beetje een teleurstelling. Jazeker - het is goed om op te merken dat de Eeuwige mensen beproeft, zoals Abraham in Genesis 21. Dat heeft te maken met de keuzevrijheid van een mens tussen goed en kwaad. Toegeven aan de goede drift of aan de drift tot het kwade. Maar het kwade kan zeer zeker ook een verzoeking zijn. Het woord beproeving vind ik te zwak voor de enorme aantrekkingskracht van het kwade. Een pure verzoeking, die ook van de 'tegenpartij' kan komen. Natuurlijk kun je opmerken dat ook de satan, de duivel, de vrijheid van de Eeuwige heeft gekregen om ons te verzoeken. Maar daarmee is de verzoeking zelf niet een beproeving door de Eeuwige. Dit is voor mij een reden om de nieuwe RK tekst niet als oecumenische tekst te aanvaarden. Wellicht dat de Nederlandse Raad van Kerken dit nog eens kan aankaarten.
Dat neemt het weg dat zeer aan te raden is dit boek te lezen!

Prof. Marcel Poorthuis en prof. Theo de Kruijf: Avinoe - Onze Vader
Stichting Pardes
Prijs €14,50